Stress là gì mà lại trở thành vấn đề lớn trong cuộc sống hiện đại? Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi đối mặt với các yếu tố căng thẳng, từ công việc đến các mối quan hệ xã hội. Trong bài viết này, Kênh 14 sẽ giúp bạn hiểu rõ các loại stress, mức độ nghiêm trọng của chúng và nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng này hiện nay. Hãy cùng tìm hiểu để biết cách nhận diện và đối phó với stress hiệu quả hơn.
Giải mã stress là gì?
Hiểu đơn giản, stress là trạng thái bất ổn về tâm lý hay còn gọi là stressed out, gây ảnh hưởng đến cả tinh thần và thể chất do các yếu tố gây áp lực (stressor) tạo ra. Đây là phản ứng hoàn toàn tự nhiên của cơ thể khi cần tập trung hay tăng cường hoạt động để đáp ứng lại các yêu cầu từ môi trường. Để hiểu rõ hơn về tình trạng này, Kênh 14 sẽ cùng bạn tìm hiểu các loại và mức độ stress phổ biến như sau:
Các loại stress phổ biến dễ gặp
Nếu muốn biết stress có phải là bệnh không thì hãy dựa trên thời gian và tần suất xảy ra, thường được chia thành ba loại chính sau đây:
- Stress cấp tính: Loại căng thẳng phổ biến nhất, thường xuất hiện bất ngờ và biến mất nhanh chóng trong cuộc sống hàng ngày.
- Stress cấp tính kéo dài: Các triệu chứng stress tương tự cấp tính nhưng xảy ra thường xuyên hơn và có thể kéo dài vài ngày.
- Stress mạn tính: Tình trạng căng thẳng lặp đi lặp lại trong nhiều tháng hoặc năm, thường khó điều trị dứt điểm (ví dụ: áp lực công việc, hôn nhân).
Các mức độ của stress
Bên cạnh phân loại theo thời gian, dấu hiệu stress còn được xem xét theo các cấp độ ảnh hưởng khác nhau, phản ánh mức độ nghiêm trọng và đặc điểm biểu hiện:
- Stress cấp tính: Mức độ phổ biến nhất, xảy ra trong tình huống áp lực ngắn hạn với các biểu hiện rõ ràng như lo âu, tim nhanh, đau đầu.
- Stress mãn tính: Tình trạng căng thẳng kéo dài do đối mặt với áp lực liên tục, gây mệt mỏi, lo âu và tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng.
- Stress tiềm ẩn: Loại stress khó nhận biết, thường tích tụ dần do áp lực từ quá khứ hoặc những kỳ vọng không thực tế, gây mệt mỏi, thiếu tập trung.
Nguyên nhân gây stress
Sau khi hiểu rõ stress là gì cũng như các loại và mức độ của nó, việc nhận biết các nguyên nhân gây ra tình trạng này là rất quan trọng. Stress có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố đa dạng trong cuộc sống, công việc và từ chính bản thân mỗi người. Dưới đây là những nhóm nguyên nhân phổ biến:
- Môi trường bên ngoài: Các yếu tố khách quan như ô nhiễm không khí, tiếng ồn đô thị, tình trạng giao thông tắc nghẽn hay sự thay đổi thất thường của thời tiết có thể khiến cơ thể cảm thấy mệt mỏi, khó chịu và dẫn đến căng thẳng.
- Áp lực công việc & cuộc sống: Những áp lực từ công việc (thay đổi chỗ làm, deadline gấp, thất nghiệp) và các sự kiện, biến cố trong cuộc sống (vấn đề tài chính, mâu thuẫn trong các mối quan hệ, mất mát người thân, cưới hỏi/ly hôn) mà không có hoạt động xả stress hợp lý khiến tình trạng này ngày càng trầm trọng hơn.
- Vấn đề thể chất: Tình trạng sức khỏe suy giảm do bệnh tật, cơ thể ốm đau, thiếu hụt dinh dưỡng, hoặc những thay đổi tự nhiên của cơ thể trong các giai đoạn như dậy thì hay tiền mãn kinh cũng có thể là nguyên nhân gây ra stress.
- Yếu tố tâm lý & suy nghĩ: Đôi khi stress không đến từ bên ngoài mà do chính cách chúng ta suy nghĩ và nhìn nhận vấn đề; việc tự tạo áp lực cho bản thân, có những suy nghĩ tiêu cực, tính cách quá cầu toàn hay mất niềm tin đều có thể sinh ra căng thẳng, mệt mỏi.
Báo động vấn đề stress hiện nay tại Việt Nam
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 25% dân số toàn cầu gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần như stress. Dù đôi khi người ta băn khoăn liệu stress có lợi hay hại, thực tế đây lại là gánh nặng bệnh tật chỉ đứng sau bệnh tim mạch trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tình hình cũng rất đáng quan tâm khi ước tính có khoảng 15% dân số mắc các rối loạn liên quan đến stress, nhưng có tới 50% trường hợp không được phát hiện.
Trong môi trường làm việc, stress cũng là một vấn đề lớn. Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) và WHO ước tính 15% người trưởng thành trong độ tuổi lao động mắc rối loạn tâm thần (năm 2019). Tại Việt Nam, có khoảng 42% người lao động thường xuyên gặp căng thẳng, và theo một số báo cáo, cứ 5 người làm việc tại doanh nghiệp thì có đến 3 người bị áp lực, stress.
Không những vậy, thực trạng stress tại Việt Nam cũng cho thấy sự khác biệt rõ rệt khi phân theo độ tuổi, giới tính và đặc thù công việc. Dưới đây là một số số liệu cụ thể phản ánh điều này:
- Sinh viên: Tỷ lệ stress trong giới sinh viên rất cao, dao động từ 37,9% đến 45,5% theo các nghiên cứu tại TP.HCM, trong đó tỷ lệ stress nặng và rất nặng cộng lại có thể chiếm trên 15%.
- Người lao động nói chung: Như đã nêu có khoảng 42% người lao động Việt Nam thường xuyên gặp căng thẳng. Ước tính cứ 5 người đi làm thì có 3 người chịu áp lực, đặc biệt sau đại dịch COVID-19.
- Lao động nữ có con: Nhóm lao động nữ đang nuôi con nhỏ hoặc mang thai (chiếm tỷ lệ cao trong lực lượng lao động) có mức độ căng thẳng cao hơn 40% so với những người chưa có con.
- Công nhân: Riêng đối với công nhân, có 22% cho biết cuộc sống cá nhân và gia đình là nguyên nhân chính gây căng thẳng tại nơi làm việc, bên cạnh các áp lực khác.
Hiểu rõ stress là gì giúp chúng ta chủ động kiểm soát sức khỏe tinh thần một cách hiệu quả. Kênh 14 nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhận diện và ứng phó với các mức độ stress khác nhau trong cuộc sống. Thay vì né tránh, bạn nên học cách quản lý và chuyển hóa áp lực thành động lực phát triển bản thân. Hãy bắt đầu từ hôm nay để cải thiện sức khỏe tinh thần và sống một cuộc sống tích cực hơn bạn nhé!
